Jeść

w opracowaniu

nr hasła: 3899

Fleksja

czasownik
Widok zaawansowany

BEZOKOLICZNIK

Bezokolicznik, strona czynna

forma
jeści
jeść

Bezokolicznik, strona bierna

liczba pojedyncza
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijakirodzaj nieznany/wspólny
--być jedzieno
być jedziono
-
liczba podwójna
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijakirodzaj nieznany/wspólny
----
liczba mnoga
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijakirodzaj nieznany/wspólny
---być jedzony

FORMY OSOBOWE

Forma osobowa, tryb oznajmujący, strona czynna, czas teraźniejszy

liczba pojedyncza
osoba forma
1.-
2.jesz
3.je
liczba podwójna
osoba forma
1.-
2.-
3.-
liczba mnoga
osoba forma
1.jemy
2.jecie
3.-

Forma osobowa, tryb oznajmujący, strona czynna, czas przyszły

liczba pojedyncza
osoba forma
1.jeść będę
2.będziesz jeść
3.-
liczba podwójna
osoba forma
1.-
2.-
3.-
liczba mnoga
osoba forma
1.-
2.budete jeści
budete jeść
3.jeść będą

Forma osobowa, tryb oznajmujący, strona czynna, czas przyszły

liczba pojedyncza
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.---
2.---
3.---
liczba podwójna
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.---
2.---
3.---
liczba mnoga
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.---
2.---
3.---

Forma osobowa, tryb oznajmujący, strona czynna, czas przeszły

liczba pojedyncza
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.jadł jeśm
jeśm jadł
--
2.-ś jadł
jadłeś
--
3.jadł
jadła
-
liczba podwójna
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.---
2.---
3.---
liczba mnoga
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.---
2.---
3.jedli są
--

Forma osobowa, tryb oznajmujący, strona bierna, czas przyszły

liczba pojedyncza
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.---
2.---
3.będzie jedzion
będzie jedzon
-będzie jedziono
liczba podwójna
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.---
2.---
3.---
liczba mnoga
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.---
2.---
3.---

Forma osobowa, tryb rozkazujący, strona czynna

liczba pojedyncza
osoba forma
1.-
2.-
3.-
liczba podwójna
osoba forma
1.-
2.-
3.-
liczba mnoga
osoba forma
1.jedzmy
2.jedzcie
3.-

Forma osobowa, tryb przypuszczający, strona czynna

liczba pojedyncza
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.---
2.-by jadł
--
3.-by jadł
--
liczba podwójna
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.---
2.---
3.---
liczba mnoga
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.-bychom jedli
--
2.-byście jedli
--
3.bychą jedli
--

FORMY NIEOSOBOWE

IMIESŁÓW

Imiesłów przymiotnikowy czynny czasu teraźniejszego

liczba pojedyncza
przypadek rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik---
dopełniacz--jedzącego
celownik---
biernik---
narzędnik---
miejscownik---
wołacz---
liczba podwójna
przypadek rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik---
dopełniacz---
celownik---
biernik---
narzędnik---
miejscownik---
wołacz---
liczba mnoga
przypadek rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik---
dopełniacz---
celownik---
biernik---
narzędnik---
miejscownik---
wołacz---

Imiesłów przymiotnikowy czynny czasu przeszłego II

typ odmiany: prosta

liczba pojedyncza
przypadek rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownikjadł
--
dopełniacz---
celownik---
biernik---
narzędnik---
miejscownik---
wołacz---
liczba podwójna
przypadek rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik---
dopełniacz---
celownik---
biernik---
narzędnik---
miejscownik---
wołacz---
liczba mnoga
przypadek rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik---
dopełniacz---
celownik---
biernik---
narzędnik---
miejscownik---
wołacz---
typ odmiany: złożona

liczba pojedyncza
przypadek rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik-jadła
-
dopełniacz---
celownik---
biernik---
narzędnik---
miejscownik---
wołacz---
liczba podwójna
przypadek rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik---
dopełniacz---
celownik---
biernik---
narzędnik---
miejscownik---
wołacz---
liczba mnoga
przypadek rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownikjedli
--
dopełniacz---
celownik---
biernik---
narzędnik---
miejscownik---
wołacz---

Imiesłów przymiotnikowy bierny czasu przeszłego

typ odmiany: prosta

liczba pojedyncza
przypadek rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijakirodzaj nieznany/wspólny
mianownikjedzon
jedzion
-jedziono
jedzieno
-
dopełniacz----
celownik----
biernik----
narzędnik----
miejscownik----
wołacz----
liczba podwójna
przypadek rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijakirodzaj nieznany/wspólny
mianownik----
dopełniacz----
celownik----
biernik----
narzędnik----
miejscownik----
wołacz----
liczba mnoga
przypadek rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijakirodzaj nieznany/wspólny
mianownik---jedzony
dopełniacz----
celownik----
biernik----
narzędnik----
miejscownik----
wołacz----
typ odmiany: złożona

liczba pojedyncza
przypadek rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijakirodzaj nieznany/wspólny
mianownik----
dopełniacz----
celownik----
biernik----
narzędnik----
miejscownik----
wołacz----
liczba podwójna
przypadek rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijakirodzaj nieznany/wspólny
mianownik----
dopełniacz----
celownik----
biernik----
narzędnik----
miejscownik----
wołacz----
liczba mnoga
przypadek rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijakirodzaj nieznany/wspólny
mianownik----
dopełniacz----
celownik----
biernik----
narzędnik----
miejscownik----
wołacz----

COMPOSITUM

Semantyka

Definicje
1. (o ludziach i zwierzętach) 'posilać się, przyjmować pokarm, spożywać posiłek' - 'edere, vesci'
  • Wzpomonø y *nawrocze se ku Gospodnu wszitcy craiowe zeme... yedli sø y pochwalaly sø wszitczy tluscy zemsczy (manducaverunt et adoraverunt omnes pingues terrae), w obesrzenu iego padnø wszitczi, gisz se spuszczaiø w zemø ca 1400 Fl - 21, 31
  • Pisznego oka a nesytego sercza s stim iesm ne yadl (cum hoc non edebam) ca 1400 Fl - 100, 7
  • Vsylowana røkv twoyw, ysze bødzesz gescz (quia manducabis), blogoslawoni *bodzesz y dobrze tobe bødze ca 1400 Fl - 127, 2
  • lescz bødø vbodzy (edent pauperes) y siczi bødø ca 1400 Fl - 21, 28
  • Powiedzala Gewa…: De omni ligno concessum est nobis comedere dopusczono nam z kolzdeho drzewa gesczi (por. Gen 3, 2), gedno z tego nie dopusczono XV p. pr. ŚlPolW (5.1)
  • Odpowiedzal Ssatan: Nie wierzczez temv. Vecz Bog, gdi budete gesczi, gedzcze smele, a gedno budete gescz, budete iako bogowie wiedzucz sle y dobre (por. Gen 3, 5) XV p. pr. ŚlPolW (5.1)
  • Odpowiedzal Ssatan: Nie wierzczez temv. Vecz Bog, gdi budete gesczi, gedzcze smele, a gedno budete gescz, budete iako bogowie wiedzucz sle y dobre (por. Gen 3, 5) XV p. pr. ŚlPolW (5.1)
2. z dopełnieniem w postaci rzeczownika oznaczającego rodzaj pożywienia 'przyjmować coś jako pokarm, spożywać coś'
  • Myøso, ktoreszbi syø dodklo czyego nyeczystego, nye ma bicz gedzyono, alye seszzono ma bicz ogynyem (caro, quae aliquid tetigerit immundum, non comedetur, sed comburetur igni) 1455 BZ (1) - Lev 7, 19
  • Ktoresz to myøsso (sc. obiety) tego dnya ma bicz gedzyeno, a nye ostawyczye nyczs asz do yutra (cuius carnes eadem comedentur die, nec remanebit ex eis quidquam usque mane) 1455 BZ (1) - Lev 7, 15
  • Aczbi wol zabodl møsza albo szonø a vmarlbi, kamyenym obrzuczon bødzye a myøso gego nye bødze gedzyono (et non comedentur carnes eius) 1455 BZ (1) - Ex 21, 28
  • W gednem domu bødze gedzyon (sc. baranek paschalny) any winyeszeczye myøsa gego na dwor any koszczy gego *zlamyeczy<e> (in una domo comedetur, nec efferetis de carnibus eius foras, nec os illius confringetis) 1455 BZ (1) - Ex 12, 46
  • Szedm dny przasny chleb bødzeczye geszcz, na pyrwi dzen kwaszoni chleb nye bødze gedzon w waszich domyech, bo [kto] ktokolybi yadl kwaszony chleb, dusza gego zgynye z Yzrahela (septem diebus azyma comedetis: in die primo non erit fermentum in domibus vestris: quicumque comederit fermentatum, peribit anima illa de Israel) 1455 BZ (1) - Ex 12, 15
  • Szedm dny przasny chleb bødzeczye geszcz, na pyrwi dzen kwaszoni chleb nye bødze gedzon w waszich domyech, bo [kto] ktokolybi yadl kwaszony chleb, dusza gego zgynye z Yzrahela (septem diebus azyma comedetis: in die primo non erit fermentum in domibus vestris: quicumque comederit fermentatum, peribit anima illa de Israel) 1455 BZ (1) - Ex 12, 15
  • Gdi se bliszø ku mne zawadcze, bichø iedli møso moie (dum appropiant super me nocentes ut edant carnes meas), gisz møøczø me, neprziaczele mogi, czi se roznemogli sø y spadli sø ca 1400 Fl - 26, 3
  • Bo popyol iaco chleb iadl iesm a pyczye moie se placzem smeszal iesm (quia cinerem tamquam panem manducabam, et potum meum cum fletu miscebam) ca 1400 Fl - 101, 10
  • Bowem czlowek pocoia mego, w iegosz iesm pwal, iensze iadl chleby moie, vweliczil na mø zdradø (et enim homo pacis meae, in quo speravi, qui edebat panes meos, magnificavit super me supplantationem) ca 1400 Fl - 40, 10
  • Otczsowe naszy w Egipcye nye rozvmyely dzywom twogym... y vczynyly czyelø w Orebv, y modlyly sø sie rytym balwanom, y przemyenyly *seø slawø swoyø w podobenstwo czeløcza gedzøczego syeno (mutaverunt gloriam suam in similitudinem vituli comedentis foenum) ca 1400 Fl - 105, 21
  • Wstancze, gdy sedecz bødzecze gysz gecze chleb boleszczy (surgite postquam sederitis, qui manducatis panem doloris) ca 1400 Fl - 126, 3
  • Aza iescz bødø møso bicow albo krew kozlowø picz bødø (numquid manducabo carnes taurorum aut sanguinem hircorum potabo)? ca 1400 Fl - 49, 14
  • Fftorecz przyrodzene gesth tho vøszeve, ysze gdis szø on che (leg. chce) odmlodzycz, tedycz vøcz on ge gorske korzene a potem vøcz on flesze f durø czasznø, a tako vøcz on thamo szebe (leg. z siebie) starø skorø szeme ca 1409 Gn - 172v
  • A takes my sdruczmy szebe (leg. z siebie) starø skorø, tocz gest stare grzechy, a geczmy tesze gorske korzene, tocz gest isbichom na them to svecze nektorø møkø prze milego Krysta cirpely na naszem czele ca 1409 Gn - 172v
  • Adamowy rzecze (sc. Bog): Przeto iszesz swey szoni posluchal glosu a yadlesz owocz z drzewa, gez toczyezm bil przikazal, abi gego nye yadl, przekløta szemya w twem vczynyenyu (quia audisti vocem uxoris tuae, et comedisti de ligno, ex quo praeceperam tibi ne comederes, maledicta terra in opere tuo) 1455 BZ (1) - Gen 3, 17
  • Adamowy rzecze (sc. Bog): Przeto iszesz swey szoni posluchal glosu a yadlesz owocz z drzewa, gez toczyezm bil przikazal, abi gego nye yadl, przekløta szemya w twem vczynyenyu (quia audisti vocem uxoris tuae, et comedisti de ligno, ex quo praeceperam tibi ne comederes, maledicta terra in opere tuo) 1455 BZ (1) - Gen 3, 17
  • Rzekl k szenye (sc. wąż): Czemu wam Bog zapowyedzal, abiszczye nye gedly wszego owoczu rayskyego (cur praecepit vobis Deus ut non comederetis de omni ligno paradisi)? Gemusz to szona otpowyedzala: Owoce z drzewa, gisto gest w rayu, gemi, ale owoca z drzewa, gez to gest pozrzod raya, przykazal nam Bog, abichom nye gedli (de fructu vero ligni quod est in medio paradisi, praecepit nobis Deus ne comederemus) 1455 BZ (1) - Gen 3, 3
  • Rzekl k szenye (sc. wąż): Czemu wam Bog zapowyedzal, abiszczye nye gedly wszego owoczu rayskyego? Gemusz to szona otpowyedzala: Owoce z drzewa, gisto gest w rayu, gemi, ale owoca z drzewa, gez to gest pozrzod raya, przykazal nam Bog, abichom nye gedli 1455 BZ (1) - Gen 3, 1
  • Rzekl k szenye (sc. wąż): Czemu wam Bog zapowyedzal, abiszczye nye gedly wszego owoczu rayskyego? Gemusz to szona otpowyedzala: Owoce z drzewa, gisto gest w rayu, gemi (de fructu lignorum, quae sunt in paradiso, vescimur), ale owoca z drzewa, gez to gest pozrzod raya, przykazal nam Bog, abichom nye gedli 1455 BZ (1) - Gen 3, 2
  • Tedi wszedszi k nyemv Gezabel szona gego y rzecze k nyemu: Cso gest tego z nyegosz syø zasmøcyla dusza twa a przecz nye gesz chleba (quare non comedis panem)? 1455 BZ (1) - III Reg 21, 5
  • Diuersa tibi fercula sunt valitura, in eadem mensa non sunt varia capienda nye may<ą> bycz gedzony XV p. post. PF III (2) - 290
3. z dopełnieniem w postaci wyrażenia przyimkowego typu z czegoś 'czerpać pokarm z określonego źródła'
  • Gemusz to (sc. Adamowi) Pan rzekl: Y kto vkazal tobye, zesz nag, gedno iszesz yadl s owocza tego drzewa, ges toczyezm zapowyedzal gego nye geszcz (quis enim indicavit tibi quod nudus esses, nisi quod ex ligno de quo praeceperam tibi ne comederes, comedisti)? 1455 BZ (1) - Gen 3, 11
  • Gedzcze albo uszywaycze ss tego wszistczy (manducate ex hoc omnes) 1424 Msza III - s. 56
4. przenośnie 'dokuczać, męczyć, niszczyć' - 'conficere, mordere, excruciare'
  • Miloscz domu twego iadla me (quoniam zelus domus tuae comedit me) y przecori *przegaraiøczich cze spadli sø na mø ca 1400 Fl - 68, 12
5. w niedokładnym przekładzie łac. in panibus 'na chlebach'
Połączenia wyrazowe
chcieć się jeść (komuś)
'odczuwać głód, być głodnym'

Zapożyczenie

–

Uwagi

–

Bibliografia

–

Odsyłacze

–

Sstp

Sstp III 191a
PDF

Errata

-

Jak cytować?

BLŚP, hasło nr 3899, blsp.ijppan.pl, [dostęp: 07-12-2025 r.]
oprac. MK
Wszelkie prawa zastrzeżone 2024 © Baza Leksykalna Średniowiecznej Polszczyzny