Wyzwolić

zalążek hasła

nr hasła: 5

Fleksja

czasownik
Widok zaawansowany

BEZOKOLICZNIK

Bezokolicznik, strona czynna

forma
wyzwolić

Bezokolicznik, strona bierna

liczba pojedyncza
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
być wyzwolon
wyzwolon być
--
liczba podwójna
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
---
liczba mnoga
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
---

FORMY OSOBOWE

Forma osobowa, tryb oznajmujący, strona czynna, czas teraźniejszy

liczba pojedyncza
osoba forma
1.wyzwolę
2.-
3.wyzwoli
liczba podwójna
osoba forma
1.-
2.-
3.-
liczba mnoga
osoba forma
1.-
2.-
3.-

Forma osobowa, tryb oznajmujący, strona czynna, czas przeszły

liczba pojedyncza
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.-em wyzwolił
-m wyzwolił
--
2.wyzwoliłeś
--
3.jest wyzwolił
wyzwolił
wyzwolił jest
wyzwoliła
-
liczba podwójna
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.---
2.---
3.---
liczba mnoga
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.wyzwolilismy
--
2.---
3.są wyzwolili
wyzwolili
-wyzwoliły

Forma osobowa, tryb oznajmujący, strona bierna, czas teraźniejszy

liczba pojedyncza
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.---
2.---
3.---
liczba podwójna
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.---
2.---
3.---
liczba mnoga
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.jesmy wyzwoleni
--
2.-ście wyzwoleni
wyzwoleniście
--
3.---

Forma osobowa, tryb oznajmujący, strona bierna, czas przyszły

liczba pojedyncza
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.---
2.---
3.będzie wyzwolon
wyzwolon będzie
-wyzwolono bydzie
wyzwolono będzie
liczba podwójna
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.---
2.---
3.---
liczba mnoga
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.---
2.---
3.będą wyzwoleni
--

Forma osobowa, tryb oznajmujący, strona bierna, czas przeszły

liczba pojedyncza
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.---
2.---
3.bywał wyzwolon
jest była wyzwolona
-
liczba podwójna
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.---
2.---
3.---
liczba mnoga
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.---
2.---
3.byli wyzwoleni
--

Forma osobowa, tryb rozkazujący, strona czynna

liczba pojedyncza
osoba forma
1.-
2.wyzwol
3.wyzwol
wyzwoli
liczba podwójna
osoba forma
1.-
2.-
3.-
liczba mnoga
osoba forma
1.-
2.wyzwolcie
wyzwolicie
3.-

Forma osobowa, tryb przypuszczający, strona czynna

liczba pojedyncza
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.---
2.-byś wyzwolił
--
3.by wyzwolił
--
liczba podwójna
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.---
2.---
3.---
liczba mnoga
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.---
2.---
3.---

Forma osobowa, tryb przypuszczający, strona bierna

liczba pojedyncza
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.---
2.---
3.---
liczba podwójna
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.---
2.---
3.---
liczba mnoga
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.bychom wyzwoleni
--
2.---
3.---

FORMY NIEOSOBOWE

IMIESŁÓW

Imiesłów przymiotnikowy czynny czasu przeszłego II

typ odmiany: prosta

liczba pojedyncza
przypadek rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownikwyzwolił
--
dopełniacz---
celownik---
biernik---
narzędnik---
miejscownik---
wołacz---
liczba podwójna
przypadek rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik---
dopełniacz---
celownik---
biernik---
narzędnik---
miejscownik---
wołacz---
liczba mnoga
przypadek rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik--wyzwoliły
dopełniacz---
celownik---
biernik---
narzędnik---
miejscownik---
wołacz---
typ odmiany: złożona

liczba pojedyncza
przypadek rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik---
dopełniacz---
celownik---
biernik---
narzędnik---
miejscownik---
wołacz---
liczba podwójna
przypadek rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik---
dopełniacz---
celownik---
biernik---
narzędnik---
miejscownik---
wołacz---
liczba mnoga
przypadek rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownikwyzwolili
wyzwoliła
-
dopełniacz---
celownik---
biernik---
narzędnik---
miejscownik---
wołacz---

Imiesłów przymiotnikowy bierny czasu przeszłego

typ odmiany: prosta

liczba pojedyncza
przypadek rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownikwyzwolon
-wyzwolono
dopełniacz---
celownik---
biernik---
narzędnik---
miejscownik---
wołacz---
liczba podwójna
przypadek rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik---
dopełniacz---
celownik---
biernik---
narzędnik---
miejscownik---
wołacz---
liczba mnoga
przypadek rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik---
dopełniacz---
celownik---
biernik---
narzędnik---
miejscownik---
wołacz---
typ odmiany: złożona

liczba pojedyncza
przypadek rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownikwyzwolony
wyzwolona
-
dopełniacz---
celownik---
biernikwyzwolonego
wyzwoleną
-
narzędnikwyzwolonym
--
miejscownik---
wołaczwyzwolony
--
liczba podwójna
przypadek rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik---
dopełniacz---
celownik---
biernik---
narzędnik---
miejscownik---
wołacz---
liczba mnoga
przypadek rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownikwyzwoleni
--
dopełniacz---
celownik---
biernik---
narzędnik---
miejscownik---
wołacz---

COMPOSITUM

Semantyka

Definicje
01. 'wydobyć z opresji, wyratować z ciężkiej lub niebezpiecznej sytuacji, ocalić od nieszczęścia, niebezpieczeństwa, zagrożenia' - 'liberare,
eliberare, eximere'02. 'przywrócić wolność osobistą, oswobodzić z niewoli, z więzienia' - 'liberum facere, liberare'
  • Czlowyek, aczbi spal z zon[y]a sløczenim szemyenya, gesz to bi bila dzewka..., ale wiplatø nye *viplaczono any wiszwolenim darowana, bita bødzeta oba, ale nye vmrzeta, przeto ze iest nye bila viszwolona (quia non fuit libera) 1455 BZ (1) - Lev 19, 20
  • Paknyaly z yączstwa vczekną, tegdy yvsz od yączstwa badą wyzwoleny (sint liberi et soluti) 1456-1470 Dział - 268v
  • Kyedysczye vyzvolyeny z nyevolstva... eypskyego, bog vasch... odyąl vass z rąky pharaonovey XVI in. Rozm - 810
03. 'uwolnić od skazy moralnej, oczyścić' - 'a peccato liberare, purgare'
  • <Day...>, aby... oth grzechu bychom zawszdy wyszwoleny (ut... a peccato simus semper liberi) 1413-1414 Msza I - s. 263
  • Quia et ipsa creatura liberabitur, gl. excipietur, redimetur, wyswolono bydze, aseruitute corupcionis in libertatem glorie filiorum Dei (Rom 8, 21) 1438 R XXII (4.1) - 358
  • Bo ti, Boze israhelski, wizvolylesz nas ze zloscy naszich (liberasti nos de iniquitate nostra) 1455 BZ (1) - I Esdr 9, 13
  • Czlowyek wyswolon badze od slusby (liberabitur Rom 8, 21) 1449 R XXV (1.5) - 165
  • Nunc autem liberati a peccatis ale yusz nynye vysvolyenyscze (Rom 6, 22) XV p. post. AKH VI 445. XV p. post. AKH VI (2.2) - 445
  • Quia et ipsa creatura liberabitur a seruitute corrvpcionis bo czlowyecze przyrodzenye wyzwolono będze od slvzby... y wyzwolono od czala szmyertelnego szluzby (Rom 8, 21) XV ex. SKJ I (1.1) - 96
04. 'wybrać, przeznaczyć na coś' - 'eligere, destinare'05. 'wybrać na syna, usynowić' - 'adoptare, in filium assumere'06 . 'uwolnić od obowiązków, zobowiązań, kary' - 'de oneribus, muneribus, poenis liberare, immunem reddere'
  • Ktho nye orze, oth dzeszanczyni konopney ma bycz praw y viswolyon (debet esse liber et solutus) 1449 Sul (1.1) - 4
  • Gen (sc. przekonany w sądzie) acz vczyecze z yąnthswa szebye dzirszanczego, bąndze praw y wyswolyon oth moczi gego (erit liber et solutus) 1449 Sul (1.1) - 7
  • Gdi nyektori o pyenyanszni... dlug rąnkoymyą bil a gdi isczyecz... czanstką swemu poziczczi zaplaczyl..., tegdi... rąnkoymya ot tego tho rankoyemstwa bival viswolyon (ab ipsa cautione fideiussoria fuerat absolutus) 1450 Sul (1.2) - 100
  • Gdy nyektorzy bywayą pozwany... o nyektore vini..., wziąli sobie obyczay, ysz tho... przykazanym swych panow... czynyą, ktorąsz to wymową od zlosczy y od smyerczy czastokrocz byli wyzwoleny (a poena liberabantur) 1456-1470 Dział - 272v
07. 'uwolnić nieruchomość od ciążących na niej zobowiązań, ciężarów, wykupić' - 'de oneribus, muneribus, poenis liberare, immunem reddere'
  • Fateor ego, quod ego cepi istos homines cum meo frumento et istud frumentum eius wisuolil apud heredem 1416 StPPP II (2) - nr 1493
  • Qui quidem Bobowsky... obligatus est liberare et quietare dictam sculteciam... et presentare fideiussoribus iuxta conswetudinem terre viswolicz 1425 AGZ XI - 19
  • Mathias... subdidit se, quod si elibertabit al. wiswoli pecunias super domo... Nicolao..., tunc erit liber ipse Mathias a Nicolao 1448 Przem II - nr 474
  • Nicolaus... wyszwolyl yest sua bona... de debitis inscriptis in isto libro 1463 KsNWarsz I - nr 581
08 'postanowić, zdecydować, uchwalić' - 'decernere, constituere'08. 'uzyskać pozwolenie' - 'permissionem assequi'
  • Tesz nyekthore myasta szobye wyszwolyly (quidam etiam homines apud suos dominos obtinuerunt et arbitraverunt), a<by>... takye prawo y wyelkyerz... ymyely, yaky my mamy ca 1480 OrtOssol - 39rb
Połączenia wyrazowe
wyzwolony syn
'przybrany syn'
Formy wyrazu w funkcji innych części mowy
wyzwolony (przymiotnik)
'niepodlegający ograniczeniom, niezależny, swobodny'

Zapożyczenie

–

Uwagi

–

Bibliografia

–

Odsyłacze

Sstp

Sstp X 597b
PDF

Errata

-

Jak cytować?

BLŚP, hasło nr 5, blsp.ijppan.pl, [dostęp: 23-12-2025 r.]
oprac. KJ
Wszelkie prawa zastrzeżone 2024 © Baza Leksykalna Średniowiecznej Polszczyzny