Królować, Królewać

w opracowaniu

nr hasła: 5070

Fleksja

czasownik
Widok zaawansowany

BEZOKOLICZNIK

Bezokolicznik, strona czynna

forma
krolowaci
krolować

FORMY OSOBOWE

Forma osobowa, tryb oznajmujący, strona czynna, czas teraźniejszy

liczba pojedyncza
osoba forma
1.kroluję
2.krolujesz
3.kroluje
liczba podwójna
osoba forma
1.-
2.-
3.-
liczba mnoga
osoba forma
1.-
2.-
3.krolują

Forma osobowa, tryb oznajmujący, strona czynna, czas przyszły

liczba pojedyncza
osoba forma
1.-
2.-
3.będzie krolować
krolować będzie
liczba podwójna
osoba forma
1.-
2.-
3.-
liczba mnoga
osoba forma
1.-
2.-
3.-

Forma osobowa, tryb oznajmujący, strona czynna, czas przyszły

liczba pojedyncza
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.---
2.---
3.będzie krolował
--
liczba podwójna
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.---
2.---
3.---
liczba mnoga
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.---
2.---
3.---

Forma osobowa, tryb oznajmujący, strona czynna, czas przeszły

liczba pojedyncza
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.---
2.---
3.krolował
--
liczba podwójna
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.---
2.---
3.---
liczba mnoga
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.---
2.---
3.krolowali
--

Forma osobowa, tryb rozkazujący, strona czynna

liczba pojedyncza
osoba forma
1.-
2.kroluj
3.-
liczba podwójna
osoba forma
1.-
2.-
3.-
liczba mnoga
osoba forma
1.-
2.-
3.-

Forma osobowa, tryb przypuszczający, strona czynna

liczba pojedyncza
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.---
2.---
3.-by krolował
--
liczba podwójna
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.---
2.---
3.---
liczba mnoga
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.-bychom krolowali
-bysmy krolowali
bychom krolowali
bysmy krolowali
--
2.---
3.---

FORMY NIEOSOBOWE

IMIESŁÓW

Imiesłów przymiotnikowy czynny czasu teraźniejszego

liczba pojedyncza
przypadek rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik---
dopełniacz---
celownik---
biernik---
narzędnik---
miejscownik---
wołacz---
liczba podwójna
przypadek rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik---
dopełniacz---
celownik---
biernik---
narzędnik---
miejscownik---
wołacz---
liczba mnoga
przypadek rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik---
dopełniaczkrolujących
--
celownik---
biernik---
narzędnik---
miejscownik---
wołacz---

Imiesłów przymiotnikowy czynny czasu przeszłego II

typ odmiany: prosta

liczba pojedyncza
przypadek rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijakirodzaj nieznany/wspólny
mianownikkrolował
---
dopełniacz----
celownik----
biernik----
narzędnik----
miejscownik----
wołacz----
liczba podwójna
przypadek rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijakirodzaj nieznany/wspólny
mianownik----
dopełniacz----
celownik----
biernik----
narzędnik----
miejscownik----
wołacz----
liczba mnoga
przypadek rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijakirodzaj nieznany/wspólny
mianownik----
dopełniacz----
celownik----
biernik----
narzędnik----
miejscownik----
wołacz----
typ odmiany: złożona

liczba pojedyncza
przypadek rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijakirodzaj nieznany/wspólny
mianownik----
dopełniacz----
celownik----
biernik----
narzędnik----
miejscownik----
wołacz----
liczba podwójna
przypadek rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijakirodzaj nieznany/wspólny
mianownik---krolowali
dopełniacz----
celownik----
biernik----
narzędnik----
miejscownik----
wołacz----
liczba mnoga
przypadek rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijakirodzaj nieznany/wspólny
mianownikkrolowali
---
dopełniacz----
celownik----
biernik----
narzędnik----
miejscownik----
wołacz----

Imiesłów przysłówkowy czynny czasu teraźniejszego

forma
krolując

COMPOSITUM

BEZOKOLICZNIK

Bezokolicznik, strona czynna

forma
krolewaci
krolewać

FORMY OSOBOWE

Forma osobowa, tryb oznajmujący, strona czynna, czas przyszły

liczba pojedyncza
osoba forma
1.-
2.-
3.będzie krolewać
krolewać będzie
liczba podwójna
osoba forma
1.-
2.-
3.-
liczba mnoga
osoba forma
1.-
2.-
3.-

Forma osobowa, tryb oznajmujący, strona czynna, czas przyszły

liczba pojedyncza
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.---
2.---
3.---
liczba podwójna
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.---
2.---
3.---
liczba mnoga
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.---
2.---
3.---

Forma osobowa, tryb oznajmujący, strona czynna, czas przeszły

liczba pojedyncza
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.---
2.---
3.jeść krolewał
krolewał
--
liczba podwójna
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.---
2.---
3.---
liczba mnoga
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.---
2.---
3.---

Forma osobowa, tryb przypuszczający, strona czynna

liczba pojedyncza
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.---
2.---
3.-by krolewał
--
liczba podwójna
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.---
2.---
3.---
liczba mnoga
osoba rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
1.-bychom krolewali
--
2.---
3.---

FORMY NIEOSOBOWE

IMIESŁÓW

Imiesłów przymiotnikowy czynny czasu przeszłego II

typ odmiany: prosta

liczba pojedyncza
przypadek rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownikkrolewał
--
dopełniacz---
celownik---
biernik---
narzędnik---
miejscownik---
wołacz---
liczba podwójna
przypadek rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik---
dopełniacz---
celownik---
biernik---
narzędnik---
miejscownik---
wołacz---
liczba mnoga
przypadek rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik---
dopełniacz---
celownik---
biernik---
narzędnik---
miejscownik---
wołacz---
typ odmiany: złożona

liczba pojedyncza
przypadek rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik---
dopełniacz---
celownik---
biernik---
narzędnik---
miejscownik---
wołacz---
liczba podwójna
przypadek rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik---
dopełniacz---
celownik---
biernik---
narzędnik---
miejscownik---
wołacz---
liczba mnoga
przypadek rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownikkrolewali
--
dopełniacz---
celownik---
biernik---
narzędnik---
miejscownik---
wołacz---

COMPOSITUM

Semantyka

Definicje
1. 'panować, rządzić' - 'regnare, regere, gubernare'
  • Toc uem uelike u<bostwo krola> taco csnego, iz iesc taco smerne prisce y taco smerne narodene Sina Bozego, ienze prez pocøthka s Bogem Occem iesc croleual XIV med. Kśw - cr 36
  • Gospodzin crolewal na weky (regnabit in aeternum) y na weky wekom ca 1400 Fl - 9, 39
  • Szczøstne poydzi y croluy (prospere procede et regna) ca 1400 Fl - 44, 5
  • Gospodzin crolowal (Dominus regnavit), w crasø oblekl se ca 1400 Fl - 92, 1
  • Bødze krolowacz Gospodzyn na weky (regnabit Dominus in saecula) ca 1400 Fl - 145, 9
  • Adame, thi bozi kmeczw, thi syedzysz w Boga weczw (leg. w wiecu), domeszczisz thwe dzeczi, gdzesz krolwya angely ca 1408 Bogur B
  • Panye..., yen szyuesz y tesz kroIwyesz z Bogem Oczczem (et regnas cum eodem Deo Patre) w gednosczy tegosz Ducha Szwyøtego 1424 Msza III - 44vb
  • Pan krolewacz *bodze na wyeky (Dominus regnabit in aeternum) 1455 BZ (1) - Ex 15, 18
  • Aby za dlvgy czasz krolowal (ut... regnet) on sam y synowye gego nad Israhelem 1455 BZ (1) - Deut 17, 20
  • We dwudzestu lecyech bil Amon, gdisz poczøl krolyowacz a za dwye lecye krolyowal (cum regnare coepisset et duobus annis regnavit) 1455 BZ (1) - II Par 33, 21
  • Otho… porodzysz syna a wzovyesz myono yego Iesvsem…, a da yemv Pan Bog stolyecz Dauida oycza yego, a bądzye kroloval (regnabit Luc 1, 32) w domu lacobovym XV p. post. EwZam - 2r
  • Krolyowacz będze Bog nad pogaynstwem, Bog szyedzy na stoylczu szwyętym swoym ca 1500 Puł - 46, 8
  • Xpus od drewna w narodoch krolyuyøcz opyøcz yest czakayøczy przyszczym ca 1500 Puł - 95 arg.
  • Czczyenye o tem, yze vtenczass czthyrze krolyovye v zydovskey zyemy krolovaly XVI in. Rozm - 114
  • Podlug tego rozvm thych slow yest taky: Krolevstvo moye nye yest s tego svyatha – vthych (pro ty[ch], v) ktorychze ya krolvyą, nye ssa s tego svyata, ssa danym thego svyatha, alye przybytek ych yest v nyebiesiech XVI in. Rozm - 779
2. przenośnie3. 'być uczestnikiem zaszczytów królowania' - 'regni honorum participem esse'
  • Xps zmartwichwstal ge, ludu prziclad dal ge, esz nam zmartwichwstaci, s Bogem croleuaci (ut nos resurgamus et tecum vivamus) 1365 Bersohn (1.2)
  • Crol tuoy ide tobe, izbi ty s nim na ueky uekom croleual XIV med. Kśw - cv 15
  • Chemlicz s milim Xpem na ueky kroleuacz ca 1409 Gn - 178v
  • Zdrow budz, Ihesu Xriste krolv, racz przygaczy nasze chwali…, racz daczy dobre skonanye prze ttwe matki zasluszene, abichom czy<ę> wszdi chwalyly a zs toba veczne krolowaly 1421 GlJag (12.2) - 12r
  • Day nam, Iezu, myli Panye, przesz przyczyną Anni szwyathey, byszmy czyebye szerczem zupelnem mylowaly a pothem sz thobą wyecznye krolowaly 1482-1483 MW - 95r
  • Swathy Dusche, zavithay k nam, nasze szercza napelny szam, bychom czyebye mylovaly, s thobya wyecznye krolowaly XV p. post. GlKazB IV (6.1.6) - 144va
  • Szdrow bąndz, Ihesu Xpe krolu, racz przygączy nasze chwaly…, racz nam daczy dobre skonanye prze thwey mathky zaslwszenye, abychom czye zawsdy chwalyly a s tobą vyecznye krolewaly XV p. post. GlKazB IV (7.2)
  • Christus zmarthwychwstal gest[a], Allelluia, lvdv przykład dal gest, Allelluia, isz nam zmarthwichwstaci, Allelluia, z Bogyem krolowaczy, Allelluia XV p. post. R XXV (2.4.1)
  • Panno naslachethnyeysza…, day nam syvoth czysthy y drogy przespyeczne, abyszmy oglądaly Jesvsa mylego y na vyeky sz nym krolovaly XV ex. PamLit XXVI
  • Ta ma porodzycz krolya nyeba y zyemy[ą] y bądzye sz nym krolevacz na vyeky (in aeternum permanens cum ipsoque regnabit) XVI in. Rozm - 7
Formy wyrazu w funkcji innych części mowy
krolujący (rzeczownik)
'władca'
  • Czvarti swantemv lanovi w taiemniczach wsz<j>avoni, oto gest (sc. kościoł) croluyanczich 1461-1467 Serm - 415r

Zapożyczenie

–

Uwagi

–

Bibliografia

–

Odsyłacze

–

Sstp

Sstp III 403a
PDF

Errata

-

Jak cytować?

BLŚP, hasło nr 5070, blsp.ijppan.pl, [dostęp: 28-05-2025 r.]
oprac. MK
Wszelkie prawa zastrzeżone 2024 © Baza Leksykalna Średniowiecznej Polszczyzny