Baza Leksykalna Średniowiecznej Polszczyzny IJP PAN

Fleksja

liczebnik

Widok zaawansowany

liczba pojedyncza
przypadek	rodzaj męski	rodzaj żeński	rodzaj nijaki
mianownik	pirwy pirzwy	pirwa pirzwa	pirwe pirzwe
dopełniacz	pirwego pirzwego	pirwe pirwej pirzwej	pirwego pirzwego
celownik	pirwemu pirzwemu	pirwej pirzwej	-
biernik	pirwego pirwy pirzwego pirzwy	pirwą pirzwą	pirwe pirzwe
narzędnik	pirwym pirzwym	pirwą	pirwiejszym pirwym
miejscownik	pirwem pirzwem	pirwe pirwej	pirwem
wołacz	pirwy	-	-

liczba podwójna
przypadek	rodzaj męski	rodzaj żeński	rodzaj nijaki
mianownik	-	-	-
dopełniacz	-	-	-
celownik	-	-	-
biernik	-	-	-
narzędnik	-	-	-
miejscownik	-	-	-
wołacz	-	-	-

liczba mnoga
przypadek	rodzaj męski	rodzaj żeński	rodzaj nijaki
mianownik	pirwe pirwi pirzwe pirzwi	pirwe	pirwa
dopełniacz	pirwiejszych pirwych pirzwieszych pirzwych	pirwych pirzwych	pirwych
celownik	pirwym	-	pirwem
biernik	pirwe pirzwe	pirwe	pirwa pirzwe
narzędnik	pirwymi	-	pirwymi pirzwymi
miejscownik	pirwych	pirwych	-
wołacz	-	-	-

	rodzaj męski	rodzaj żeński	rodzaj nijaki
przypadek	forma	poświadczenie	forma	poświadczenie	forma	poświadczenie
mianownik	-	-	-	-	-	-
dopełniacz	-	-	-	-	-	-
celownik	-	-	-	-	-	-
biernik	-	-	-	-	-	-
narzędnik	-	-	-	-	-	-
miejscownik	-	-	-	-	-	-
wołacz	-	-	-	-	-	-

	rodzaj męski	rodzaj żeński	rodzaj nijaki
przypadek	forma	poświadczenie	forma	poświadczenie	forma	poświadczenie
mianownik	-	-	-	-	-	-
dopełniacz	-	-	-	-	-	-
celownik	-	-	-	-	-	-
biernik	-	-	-	-	-	-
narzędnik	-	-	-	-	-	-
miejscownik	-	-	-	-	-	-
wołacz	-	-	-	-	-	-

	rodzaj męski	rodzaj żeński	rodzaj nijaki
przypadek	forma	poświadczenie	forma	poświadczenie	forma	poświadczenie
mianownik	-	-	-	-	-	-
dopełniacz	-	-	-	-	-	-
celownik	-	-	-	-	-	-
biernik	-	-	-	-	-	-
narzędnik	-	-	-	-	-	-
miejscownik	-	-	-	-	-	-
wołacz	-	-	-	-	-	-

	rodzaj męski	rodzaj żeński	rodzaj nijaki
przypadek	forma	poświadczenie	forma	poświadczenie	forma	poświadczenie
mianownik	pirzw-y	1391 MPKJ II (2.5) - 327	pirzw-a	XV ex. Dek III (2)	pirzw-e	ca 1500 WokLub - 65r
1449 Sul (1.1) - 7
dopełniacz	pirzw-ego	1423 Kościan - nr 1001	pirzw-ej	XV ex. PF V (1.15) - 24	pirzw-ego	1482-1483 MW - 111v
celownik	pirzw-emu	1419 TPaw VII - nr 794	pirzw-ej	1455 BZ (1) - Gen 2, 11	-	-
biernik	pirzw-y	1401 Pozn - nr 707	pirzw-ą	ca 1500 Puł - 23 arg.	pirzw-e	ca 1428 PF I (5.4) - 487
pirzw-ego	1456 Bogur C	-	-	-	-
narzędnik	pirzw-ym	ca 1409 Gn - 177v	-	-	-	-
miejscownik	pirzw-em	1440 KodWP V - 634	-	-	-	-
wołacz	-	-	-	-	-	-

	rodzaj męski	rodzaj żeński	rodzaj nijaki
przypadek	forma	poświadczenie	forma	poświadczenie	forma	poświadczenie
mianownik	-	-	-	-	-	-
dopełniacz	-	-	-	-	-	-
celownik	-	-	-	-	-	-
biernik	-	-	-	-	-	-
narzędnik	-	-	-	-	-	-
miejscownik	-	-	-	-	-	-
wołacz	-	-	-	-	-	-

	rodzaj męski	rodzaj żeński	rodzaj nijaki
przypadek	forma	poświadczenie	forma	poświadczenie	forma	poświadczenie
mianownik	pirzw-i	1471 MamKal - 250	-	-	-	-
pirzw-e	1496 Trześn - 132	-	-	-	-
dopełniacz	pirzw-ych	1455 BZ (1) - Ex 14, 19	pirzw-ych	ca 1470 MamLub - 44	-	-
pirzwiesz-ych	ca 1500 Puł - 86, 6	-	-	-	-
celownik	-	-	-	-	-	-
biernik	pirzw-e	1398 Pyzdr - nr 85	-	-	pirzw-e	1471 AGZ XVI - 93
narzędnik	-	-	-	-	pirzw-ymi	1449 Sul (1.1) - 62
miejscownik	-	-	-	-	-	-
wołacz	-	-	-	-	-	-

	rodzaj męski	rodzaj żeński	rodzaj nijaki
przypadek	forma	poświadczenie	forma	poświadczenie	forma	poświadczenie
mianownik	pirw-y	1435 Pozn - nr 1651	pirw-a	1399 Dek III (1)	pirw-e	XV med. Dek VII (1)
dopełniacz	pirw-ego	1413-1414 Msza I - s. 261	pirw-e	XVI in. Rozm - 202	pirw-ego	1420 MMAe VIII - 460
-	-	pirw-ej	1433 AGZ XI - 82	-	-
celownik	pirw-emu	1482-1483 MW - 30v	pirw-ej	XVI in. Rozm - 775	-	-
biernik	pirw-y	1399 Pozn - nr 399	pirw-ą	1416 Pyzdr - nr 450	pirw-e	1449 Sul (1.1) - 80
1398 BiblWarsz 1861 III - 34
pirw-ego	ca 1408 Bogur B	-	-	-	-
narzędnik	pirw-ym	1414 Kal - nr 462	pirw-ą	1449 Sul (1.1) - 69	pirw-ym	1414 Kal - nr 462
-	-	-	-	pirwiejsz-ym	1449 Sul (1.1) - 80
miejscownik	pirw-em	1397 Pozn - nr 337	pirw-ej	1427 ZapWarsz - nr 2766	pirw-em	XV ex. SKJ I (1.1) - 4
-	-	pirw-e	ca 1409 Gn - 2r	-	-
wołacz	pirw-y	XVI in. Naw - 51v	-	-	-	-

	rodzaj męski	rodzaj żeński	rodzaj nijaki
przypadek	forma	poświadczenie	forma	poświadczenie	forma	poświadczenie
mianownik	-	-	-	-	-	-
dopełniacz	-	-	-	-	-	-
celownik	-	-	-	-	-	-
biernik	-	-	-	-	-	-
narzędnik	-	-	-	-	-	-
miejscownik	-	-	-	-	-	-
wołacz	-	-	-	-	-	-

	rodzaj męski	rodzaj żeński	rodzaj nijaki
przypadek	forma	poświadczenie	forma	poświadczenie	forma	poświadczenie
mianownik	pirw-i	ca 1425 EwKReg - 311b	pirw-e	1455 BZ (1) - Gen 1, 1	pirw-a	1455 BZ (1) - II Par 8, 9
pirw-e	1455 BZ (1) - II Par 35, 27	-	-	-	-
dopełniacz	pirw-ych	1455 BZ (1) - Num 18, 8	pirw-ych	1455 BZ (1) - Lev 22, 12	pirw-ych	1456-1470 Dział - 29r
pirwiejsz-ych	1455 BZ (1) - Lev 7, 14	-	-	-	-
celownik	pirw-ym	1432 Kościan - nr 1447	-	-	pirw-em	XV med. R XXII (2) - 225v
biernik	pirw-e	1414 Pyzdr - nr 423	pirw-e	1455 BZ (1) - Ex 34, 26	pirw-a	1471 AGZ XVI - 89
narzędnik	pirw-ymi	1455 BZ (1) - III Reg 21, 12	-	-	pirw-ymi	1449 Sul (1.1) - 62
miejscownik	pirw-ych	1455 BZ (1) - II Par 25, 26	pirw-ych	1449 Sul (1.1) - 66	-	-
wołacz	-	-	-	-	-	-

Semantyka

Definicje

'stojący na samym czele ciągu zdarzeń, terminów' - 'primus, princeps, prior'

Inclusiue computando a data presencium lato pyrzve y poslednye lyczacz od vydanya thego tho lysthą ca 1500 WokLub - 65r

por. Sstp

Bog prawyl w pysmyech lyudzkych y pyrzwyeszych (principum) tych, gysz byly w nyey (pro nym) ca 1500 Puł - 86, 6
Pyrwyeyszim vstawyenym (primaeva constitutione)... sznano gest bicz chowano, ysze kędy ktory kmyecza... w szwoyem lesze zastanye, tedy gy za pyrwe począdzanye tilko w szekyrze począdza 1449 Sul (1.1) - 80
Tho capitulum dobre gest, a przetho moze stacz w pirwych kszągach 1449 Sul (1.1) - 66
Vstawyenya praw... mymo tha, czso yvsz s pirzwymy szlączona..., thv... gest polski popysana... y s pyrwymy... mayą bycz dzyrzana 1449 Sul (1.1) - 62
Vstawyenya praw... mymo tha, czso yvsz s pirzwymy szlączona..., thv... gest polski popysana... y s pyrwymy... mayą bycz dzyrzana 1449 Sul (1.1) - 62
Y przikazaly post a syedzecz kazaly Nabotowy myedzi pyrwimy z lyvda (inter primos populi) 1455 BZ (1) - III Reg 21, 12
In domo repercusserunt primam valvam al. pyrzve wrotha 1471 AGZ XVI - 93
Repercusisti primam valvam al. pyrwa wrotha et in palacio repercusisti hostia 1471 AGZ XVI - 89
laco Voyczech virøczil v Micolaya dobitek ku wlodiczemu scazanu na pirzue poroczki 1398 Pyzdr - nr 85
Iacom ia wczinil rok myedzi Fyemką a myedzi Bartlomyegem, ysze nye mala stawacz koni, alisz prawo przeszlo po Welcze Noczy na pirwe poroczky 1414 Pyzdr - nr 423
A takosch tho poslednye blogoslawyenstwo polozono ku wschem pyrwem na doconanye XV med. R XXII (2) - 225v
Iakom wydal za pyąncz grzywen groschy schukna opatom pyrwym y themv, y conventowi yego 1432 Kościan - nr 1447
Przeto taky podlug pyrwych statuth ma czyrpyecz 1456-1470 Dział - 29r
Pyrzwich (priora) nyechaw (sc. anjoł) y szedl daley 1455 BZ (1) - Ex 14, 19
Bo ony bily møzowye waleczny a ksyøszøta pyrwa (duces primi) 1455 BZ (1) - II Par 8, 9
Poczynayø sze pyrwe kszøgi Moyszesowi, Genesis 1455 BZ (1) - Gen 1, 1
Roky pyrszwe 1496 Trześn - 132
Primates pirzvy, starschi (suscitabimus super eum septem pastores et octo primates homines Mich 5, 5) 1471 MamKal - 250
Et quomodo tradiderunt eum summi, pirwy, sacerdotes (Luc 24, 20) ca 1425 EwKReg - 311b
Prima distinctione w pyrwem roszdzelenyw XV med. XV ex. SKJ I (1.1) - 4
Oua f pirue nedzele tegotho aduentu poszødali szø verny kresciani priscza Gego ca 1409 Gn - 2r
Iaco mnye Ian dal rokv penødzom po pirwey vmowe do tego dna 1427 ZapWarsz - nr 2766
Dominus archiepiscopus... poterit... piscari per totum lacum... in primis glaciebus al. na pyrzwem ledze... usque ad festum Natiuitatis Christi 1440 KodWP V - 634
Iaco Zofka ne wsala nicz dzeczacze czøsczi, ale czo sø ye po pirwem møszu dostalo 1397 Pozn - nr 337
Vkladamy, ysz kthokole swynye wlosthne do czvdzego lasza na szolącz wypądzy, ten, czy<j> by byl lasz, pyrwą raszą (pro prima vice) weszmye genego wyeprza 1449 Sul (1.1) - 69
Iako Waur[i]szinecz pirwim tarkem y pirwim vcupenim dal za Giuanowicze polszo<s>tha stha grziven 1414 Kal - nr 462
Iscy svøty Potr malcy gest on bycz po Bodze pirsvim pralathem, tocz gest papeszem ca 1409 Gn - 177v
Iako Waur[i]szinecz pirwim tarkem y pirwim vcupenim dal za Giuanowicze polszo<s>tha stha grziven 1414 Kal - nr 462
Yesu Xpe, thy vyschy kaplanye y pyrwy byskupye..., przyymy vboga grzeschnycza XVI in. Naw - 51v
Tedy gy za pyrwe (pro prima) począdzanye tilko w szekyrze począdza 1449 Sul (1.1) - 80
Psalm... o czlowyeczem oprawyenyu, yesz szye stalo w pyrzwø sobotę, to iest w nyedzyelyę ca 1500 Puł - 23 arg.
Iaco Andrzeg puscyl pana miedzyrzeczskego swathky an[e]y mv myal gego clowye[cz]ka pirvą sobotha po poroczkach wroczicz 1416 Pyzdr - nr 450
Troyą zalobą nan skladaly, alye Pylat pyrvey zalobe nye dbal XVI in. Rozm - 775
lako gesth pani... ne zaplacyla memu manszu pirzwemu... dw (leg. dwu) kopu 1419 TPaw VII - nr 794
Destare odstacz od pyrzwey rzeczy XV ex. PF V (1.15) - 24
Debet iurare iuxta formam pristinam al. podlug roty pyrwey 1433 AGZ XI - 82
Nyektorzy mynya, yze pyrve Vyelykye Noczy po krzczenyv (quod circa proximum Pascha post baptismum) myly lesus obroczyl vodą vyno (leg. w wino) XVI in. Rozm - 202
Iaco myą burgrabya... slal do Jandrzycha... aby mv zwerzepky (leg. świerzepki) dal na rancoyemstwo, tedy kyedy ye zayąl pirzwego dnya 1423 Kościan - nr 1001
Kthorysz pyrwego dnye (pro dnya, pridie), <nysly> czyrpyal (qui pridie quam pateretur) <wszyal chlyeb w szwyathe y thesz> wyelepne <rącze> szwoye 1413-1414 Msza I - s. 261
Acz tha gysta rzeka opvsczywszy pyrzwe szcyee (meatu primo) swoye, obroczi przes gyne myesczcze plinyenyee swoye, thedi pyrzwe lozisko (primus meatus) za graniczę (sc. między wsiami) ma bycz ymano 1449 Sul (1.1) - 7
Tho yest pirwe przycazane Dek VII 1 XV med. Dek VII (1)
Pirzwa caszn Tworcza naszego: Nye masz myecz Boga ynego XV ex. Dek III (2)
Pirwa kasnay (pro kasnya leg. kaźnia) Tworcza naszego: Ne mey Boga ynszego 1399 Dek III (1)
Pyrwy swyadek ma pryschącz thą rothą 1435 Pozn - nr 1651

por. Sstp

Pyrzwy psalm 1391 MPKJ II (2.5) - 327

Połączenia wyrazowe

ot pirwego do posledniego
por. Sstp

To czso mi dali vino panowye ot krolya y ot koroni pospólstwa, tegom wschego ot pirwego do poslednyego praw 1420 MMAe VIII - 460

pirzwy... pośledni
por. Sstp

W tey Troyczi nicz pirzwego albo posledniego, nycz wianczszego albo mnieyszego 1482-1483 MW - 111v

pośledni... pirwy
por. Sstp

Wielka bandze chwala domu temu... poslednemu, wiatsza nysz pyrwemu (plus quam primae Ag 2, 10) 1482-1483 MW - 30v

pirzwy... drugi
por. Sstp

Ymyø pyrzwey (nomen uni) rzece Phizon..., drugey rzecze ymyø gest Gion 1455 BZ (1) - Gen 2, 11

pirwy, drugi, trzeci
por. Sstp

Staszek Vocechowy dal dzen pirwi, drugi, trzeczy cu rosdzelenu tey dzedzini, a on k temu ne bil 1399 Pozn - nr 399

pirzwy... wtory... trzeci... czwarty... piąty
por. Sstp

Kmotowna ne podzøcowala panu lowczemu ny pirzwi, ny wtori, ny trzecy, ny czwarti, ny pøti dzen po Godzech 1401 Pozn - nr 707

człowiek pirwy
por. Sstp

Bog... swpomonal (pro wspomonal) czloweka pirwego ca 1408 Bogur B

człowiek pirzwy
por. Sstp

Bog... wspomyonal czlowyeka pyrzwego 1456 Bogur C

pirzwy i pośledni
por. Sstp

Inclusiue computando ad acta (pro a data) presencium pyrzwe y posledne liczøcz latho oth wydana tego tho lystha ca 1428 PF I (5.4) - 487

pirwy i pośledni
por. Sstp

Gyne rzeczi o skutcech Amaziaszowich pyruich (priorum) y poslednich popysani sø w ksyøgach krolyow luda a Israhel 1455 BZ (1) - II Par 25, 26
Vczinki gego pyrve (prima) y poslednye popysani sø w ksyøgach luda a israhelskich 1455 BZ (1) - II Par 35, 27

pirwe użytki
por. Sstp

Owa toczem oddal tobye strozø pirwich vzitkow (primitiarum) mich 1455 BZ (1) - Num 18, 8

pirwe urody
por. Sstp

Pyrwe vrody (primitias frugum) vszitkow szyemye twey offyerowacz bødzesz 1455 BZ (1) - Ex 34, 26
S tego, czosz iest poswyøczono y s pirwich vrod (de primitiis), gescz nye bødze 1455 BZ (1) - Lev 22, 12

pirzwe urody
por. Sstp

Primitiworum pyrzwych <u>rod (Num 28, 26) ca 1470 MamLub - 44

chleb pirwiejszy
por. Sstp

S ktorychsze to (sc. chlebow) geden s pyrwyeyszych (unus pro primitiis) obyetuge syø Panu 1455 BZ (1) - Lev 7, 14

Formy wyrazu w funkcji innych części mowy

pirwe (liczebnik przysłówkowy)
por. Sstp

Micolay prosil prze Bok, by mu othpustil przisi<ę>gą hy pirwe, hy druge esz do czwartego mimo prawo, a wosni gi hupominal 1398 BiblWarsz 1861 III - 34

Zapożyczenie

–

Uwagi

–

Bibliografia

–

Odsyłacze

–

Sstp

Sstp VI 110b

PDF

(Pierwy) Pirwy, Pirzwy

w opracowaniu

Fleksja

Pierwy

Pirzwy (wariant)

Pirwy (wariant)