Jasny

w opracowaniu

nr hasła: 2811

Fleksja

przymiotnik
Widok zaawansowany
stopień: równy

przypadek liczba pojedyncza
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik jasny
jasna
jasne
dopełniacz -jasnej
jasna
jasnego
celownik -jasnej
-
biernik jasnego
jasny
-jasne
narzędnik jasnem
jasną
jasnem
jasnym
miejscownik -jasnej
jasnem
wołacz -jasna
jasne
przypadek liczba podwójna
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik --jasnyma
miejscownik ---
wołacz ---
przypadek liczba mnoga
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik jasne
-jasne
dopełniacz ---
celownik ---
biernik jasne
-jasne
narzędnik -jasnymi
-
miejscownik ---
wołacz ---
stopień: wyższy

przypadek liczba pojedyncza
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik --jaśniejsze
dopełniacz --jaśnieszego
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz -jaśniejsza
jaśniesza
-
przypadek liczba podwójna
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
przypadek liczba mnoga
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
stopień: najwyższy

przypadek liczba pojedyncza
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik najaśniejszy
--
dopełniacz najaśniejszego
--
celownik ---
biernik ---
narzędnik najaśniejszym
--
miejscownik ---
wołacz ---
przypadek liczba podwójna
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik ---
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---
przypadek liczba mnoga
rodzaj męskirodzaj żeńskirodzaj nijaki
mianownik najaśniejszy
--
dopełniacz ---
celownik ---
biernik ---
narzędnik ---
miejscownik ---
wołacz ---

Semantyka

Definicje
01. 'mający mało nasyconą barwę, zbliżoną do białej' - 'candidus, nitidus'
  • In lucidioris aeris, yasznyeszego *powyetza, sublimitatem aquila conscendens mira solis contuitu venustate inspecta, mox eum (sc. solem) tali questione pulsauit 1436 R XXIII (2) - 276
  • Pastores isti corporali specie viderent (sc. angelum) veste candida, wydzely w yasnem odzenyv XV med. SKJ V (1) - 261
  • Illusrtris yasny (pertransivit Abram terram usque ad locum Sichem, usque ad convallem illustrem Gen 12, 6) ca 1470 MamLub - 8
02. 'połyskujący, błyszczący, świetlisty' - 'splendidus, lucidus'03. 'szlachetny, drogocenny, sławny' - 'praeclarus'
  • Postquam cenatum est accipiens et hunc preclarum calicem, yasszni ki<e>lich, in sanctas ac venerabiles manus suas 1417-1433 Msza XVI - 108
04. 'oczywisty, pewny, wyraźny, jednoznaczny' - 'planus, evidens'
  • Sz prawa cesarskego yaszną siwyathlosczą (clara luce nobis constat) nam swyadomo gest, ysze zazeeszcze y pozzeszcze domow, gvmyen abo kthoregole dobra smyerczą vkrvthną a nyemylosczywą mayą bicz mączeny 1449 Sul (1.1) - 42
05. 'pogodny, niezachmurzony gniewem, niechęcią, łagodny, łaskawy' - 'serenus, hilarus, mitis'
  • Supra que propicio ac sereno wltu respicere digneris, nad yeesz (sc. dary) myloszcziwym y tesz lubeszliwym, yasznym oblyczym weszrzecz raczy 1424 Msza III - 32rb
  • Onego czlowyeka, yegozz lyvdzye zyemzzczy molwyø swyøtego troyakø rzeczø yesm vkazal nyeswyøtego. Pyrzwe, ezz przed ssmyerczyø nye slyadowal zzywota swyøtych. Wtore, ezz yasney wolyey nye ymyal czyrzpyecz møczennyczstwo prze Bog (illum hominem, quem homines terrae dicunt sanctum, tria ostendunt eum non esse sanctum. Primo, quia ante mortem non imitabatur vitam sanctorum. Secundo, quia hilarem voluntatem non habuit patiendi martyrium pro Deo) XV med. MPKJ V (2) - 2ra
  • Na yesz (sc. dary), kthorez myloscz<i>vem, lubyeznem, yasznem oblyczem *wezrzyecz <raczy> (supra que propicio ac sereno wltu respicere digneris) XV p. post. Msza VIII - s. 60
  • Patrz na Cristowo oblycze, weszrzy na oblycze yaszne, na oblycze wyelmy szlothkye, a w them szyą oblyczv kochay a nabosznye ye posdrawyay ca 1500 PieśniWład (1.3) - 333v
06. (o płynach) 'przejrzysty, klarowny, niezmętniały' - 'clarus, limpidus'07. (o głosie) 'donośny, czysty' - 'clarus'
  • Marya... przede wschytkymy yasnem glossem rzekla: Zyvye Bog oycz<o>v naschych..., yzem mąza nye poznala XVI in. Rozm - 61
08. (o ludziach) 'piękny' - 'splendidus, elegans, pulcher'09. (w wyobrażeniach chrześcijańskich o Jezusie, Maryi, aniołach) 'jaśniejący nadprzyrodzonym blaskiem, chwałą' - 'splendidus'10. (jako tytuł grzecznościowy) 'dostojny, szacowny, szlachetny' - 'serenus, illustrissimus'
  • Myedzy nayaszneyszym ksandzem (inter serenissimum principem) panem Kaszymyrem polskym z bozey mylosczy krolem... s yeney, a myedzy ksąndzem Bodanthą... byskvpem Crakowskym, stroni z drvghey, nyekthore wyąnthpyenye o dzeszanczynach... bilo szą... porvszylo 1449 Sul (1.1) - 3
  • O manzowie naiassnyeyszi w rodzayu a nadoskonalsi w cznotach! 1482-1483 MW - 55v
  • Iako ya nye poszyathl pol Usczyencza... uzythkow y czynszow bral s lang y s kmyeczy roboth nye pobral yako pyązdzyesth kop groszy... Ianowy..., na *kothora on ma kzyagy od nayaznyeyszego kzyadza Kunratha 1489 Czrs - s. LXXXVII
11. por. Sstp
  • Inceptis grauibus plerumque magna propensis purpureus, late qui splende<a>t, yaszne, *pierzpyecznye poloszenye, vnus et alter assu[m]itur pannus 1492 GlKórn II (11) - 209
Połączenia wyrazowe
dzień najaśniejszy
1. 'pora doby, w której na ziemię padają promienie słońca i jest zupełnie widno'Jasna (Niedziela)
2. ‘pierwsza niedziela po Wielkanocy, zwana też Niedzielą Przewodnią'jasny dzień
3. 'pora doby, w której na ziemię padają promienie słońca i jest widno'
  • Clara luce w yaszny dzyen (quem diligentius intuens clara luce III Reg 3, 21) ca 1470 MamLub - 78
Formy wyrazu w funkcji innych części mowy
z jasna (przysłówek)
'wyraźnie, dowodnie, jasno'

Zapożyczenie

–

Uwagi

Hasło zawiera materiał wydrukowany w Sstp pod hasłem Z jasna.

Bibliografia

–

Odsyłacze

–

Sstp

Sstp III 121a
PDF

Errata

-

Jak cytować?

BLŚP, hasło nr 2811, blsp.ijppan.pl, [dostęp: 05-09-2025 r.]
oprac. MK
Wszelkie prawa zastrzeżone 2024 © Baza Leksykalna Średniowiecznej Polszczyzny